ƏBU SÜFYAN

(32/653 ildə vəfat etmişdir) – qüreyş qəbiləsinin öndə gedən başçılarından biri olmuşdur. O, Əməvilərdən idi. Əsl adı Saxr ibn Hərb olmuşdur. O, hicrətə 57 il qalmış (miladi 565- ci ildə) Məkkədə zəngin və hörmətli bir ailədə doğulmuşdur. O, Məkkədə oxuyubyazmağı bacaran az saylı insanlardan biri idi. Əbu Süfyan uzun müddət müsəlmanların düşməni, qüreyşlilərin rəhbəri olmuşdur. O, mühafizəkar bir insan kimi ərəblərin ənənəvi həyat və dünyagörüşlərinin qorunub saxlanılmasını müdafiə edirdi. Müsəlmanlar Məkkədən Mədinəyə hicrət etdikdən sonra onlar güclü icmanın yaradılması işinə başladılar. Bu da qüreyşliləri narahat edirdi. Buna görə də, bir birinə qarşı olan iki qrup arasındakı toqquşma qaçılmaz olmuşdur. Hicrətin 2-ci ilində Əbu Süfyanın başçılıq etdiyi böyük bir karvan Suriyadan Məkkəyə qayıtdıqda müsəlmanlar Mədinə yaxınlığında bu karvanın ələ keçirmə niyyəti ilə yürüşə çıxmışlar. Ancaq, Əbu Süfyan müsəlmanları qabaqlayaraq yolunu dəyişmiş, problemsiz Məkkəyə gəlib çata bilmişdir. Bu hadisə zamanı qüreyşlilər bütün alış-veriş yollarının Mədinə yaxınlığından keçdiyinə görə şəhərin rifahının təhlükə altında olduğunu bir daha anladılar. Buna görə də, Əbu Cəhl və digər qüreyşlilər müsəlmanlara zərbə endirmək qərarına gəldilər. Bu məqsədlə onlar 1000 nəfərlik qoşun yığaraq müsəlmanlara qarşı yürüşə çıxdılar. Müsəlmanlar onlara qarşısına təqribən 300 nəfərlik ordu ilə çıxmışdırlar. Məhəmməd peyğəmbərin başçılıq etdiyi müsəlman döyüşçüləri məkkəliləri Bədr quyularının yanında qarşılayıb, onlara qalib gələ bildilər. Əbu Cəhl və bəzi digər qüreyşlilər orada həlak olmuşdurlar. Bundan sonra Əbu Süfyan Məkkənin başçısı oldu və müsəlmanlara qarşı yeni hücum tərtib etmək üçün güclü bir ordu yarada bilmişdir. Bu ordu hicrətin 3-cü ilində müsəlmanlara qarşı yürüşə çıxmış Uhud döyüşündə onları məğlub etmişdir. Bu döyüşdə müsəlmanlar ağır itkilər vermişdilər. Məhəmməd peyğəmbərin əmisi Həmzə, eləcə də digər məşhur səhabələr həlak olmuşdurlar. Bu uğurdan sonra Məkkənin müsəlmanlar tərəfindən fəth edilməsinə qədər Əbu Süfyan şəhərə 8 il başçılıq etmişdir. O, qüreyşlilərin ordusuna Xəndək və başqa döyüşlərdə özü başçılıq etmişdir. Ancaq, Əbu Süfyanın bütün cəhdləri sonda uğursuzluqla nəticələnmişdir. Bunun əsas səbəbi Ərəbistanda İslam dininin surətlə yayılması olmuşdur. Eyni zamanda, Məhəmməd peyğəmbərin siyasi bacarığı Məkkənin təcrid olunması və məğlub olmasına gətirib çıxartmışdır. Məkkə şəhərinə on minlik müsəlman ordusunun yürüş etməsi qüreyşlilərin Hüdeybiyə sülh anlaşmasını pozmasından sonra baş vermişdir. O zaman Əbu Süfyan Mədinəyə gələrək Məhəmməd peyğəmbərlə sülh anlaşmasını təzələmək istəmişdir. Bununla da o, şəhərin müsəlmanlar tərəfindən alınmasının qarşısını almaq istəmişdir. Ancaq, heç bir uğur əldə edə bilməmişdir. Bu uğursuzluqdan sonra o, Məkkəyə dönməli olmuşdur. Müsəlmanlar Məkkəni aldıqdan az əvvəl Əbu Süfyan müsəlmanların düşərgəsinə gəlmiş, orada o, uşaqlıq dostu olduğu Məhəmməd peyğəmbərin əmisi Abbasla onun hüzuruna getmişdir. Orada Əbu Süfyan İslamı qəbul etdiyini bəyan etmişdir. Məhəmməd peyğəmbər müsəlman ordusuna qarşı müqavimət göstərməyən məkkəlilərin Kəbədə, öz evlərində və ya Əbu Süfyanın evində olsalar onlara toxunulmazlıq vədini vermişdir. Bundan sonra müsəlman ordusu Məkkəyə daxil olub qan tökmədən şəhəri fəth etmişdirlər. Kəbəyə girmiş Məhəmməd peyğəmbər oradakı bütün bütləri dağıdıb, sonra bütün düşmənlərini bağışladığını bildirmişdir. Peyğəmbərin rəhmli bir insan olduğunun şahidi olmuş məkkəlilər, onu Allahın elçisi kimi tanıyıb İslamı qəbul etmişdirlər. İslamı qəbul etdikdən sonra Əbu Süfyan Hüneyn döyüşündə və Taifin alınmasında müsəlman ordusuna qatılaraq döyüşmüşdür. Sonra Məhəmməd peyğəmbər onu Nəcranın valisi vəzifəsinə təyin etmişdir. Əbu Süfyan Əbu Bəkr və Ömərin xəlifəliyi dövrlərində də ölkədə yüksək vəzifələrdə fəaliyyət göstərmişdir. Əbu Süfyan 70 yaşında ikən belə Suriyada Bizans ordusuna qarşı döyüşlərdə iştirak etmişdir. Oğlu Yəzidin başçılıq etdiyi qoşunun tərkibində Yərmuk döyüşündə vuruşmuşdur. Onun ikinci oğlu Müaviyə isə Xilafəti 100 ilə yaxın idarə etmiş Əməvilər xanədanının ilk xəlifəsi olmuşdur. Əbu Süfyan təxminən 88 yaşında vəfat etmişdir.